حکومت صفویه از منسجم ترین امپراتوری های ایران بعد از دوره ساسانیان است . از وقتی اعراب به ایران حمله و ایران را تجزیه کردند ، کشور به مدت نزدیک به 850 سال تکه پاره بود . سلسله صفوی توسط شاه اسماعیل در تبریز به قدرت رسید و در مدت 235 سال فرمان روایی بر ایران 3 پایتخت عوض کرد . تبریز ، قزوین و سپس اصفهان پایتخت امپراتوری صفوی بودند . در دوره صفوی برای اولین بار مذهب از تسنن به شیعه تغییر پیدا کرد و همین باعث بروز جنگ های پیاپی با عثمانی و ازبک ها بود . بخاطر مشکلات امپراتوری عثمانی با اروپا روابط ایران با اروپا در سده 16 بسیار رونق گرفته بود و ایران در زمینه فقه ، معماری ، و اقتصاد پیشرفت چشمگیری داشت .
دلیل جنگ چالدران یک جعبه گز بود ؟
شاه اسماعیل که پشت خود را به اروپا گرم میدید ، گاه و بی گاه امپراتوری عثمانی را تحریک میکرد . مهمترین اختلاف این دو حکومت بر سر شیعه و سنی بود که توسط انگلیس تقویت میشد . در یکی از این شیطنت ها شاه اسماعیل دستور داد تا گزی با بادام تلخ تهیه کنند و به قاصدی داد تا همراه با نامه ای به درگاه سلطان سلیم ببرد . سلطان سلیم با خوردن گز که ابتدا شیرین و سپس خیلی تلخ میشد خشمگین شد . نامه را باز کرد و متن نامه با این مضمون بود : در میان جمعیت همراه خودت ، شیعیانی ، مخالف تو و موافق ما زیادند . همین باعث شد تا سلطان سلیم با ارتشی 100 هزار نفره به ایران لشکر کشی کند . شاه اسماعیل هم با ارتش 40 هزار نفره قزلباش ها به مصاف عثمانی رفت که این جنگ در منطقه ای به اسم چالدران به وقوع پیوست . در این زمان انگلیس به عثمانی توپ و تفنگ فروخته بود و ایرانی ها را در هم کوبید . همین امروز هم در دی ماه 1401 با تحریک غربی ها ، جمهوری آذربایجان ایران را تحریک میکند تا دوباره با جنگ میان دو کشور همسایه شکل بگیرد و اروپا با فروش سلاح و خرید ذخایر ملی کشور ، به قیمت بسیار پایین ، سود ببرد .
شاه عباس و دوره بازپس گیری قدرت ایران :
در دوره شاه عباس پایتخت از قزوین به اصفهان تغییر پیدا کرد تا پایتخت در وسط ایران باشد . مقداری توپ و تفنگ از اروپا خریداری کرد و روابط دوستانه ای با عثمانی ادامه داد . عالم های بزرگی مثل شیخ بهایی ، ملاصدرا و علامه مجلسی در این دوره حضور داشتند . شعرای بزرگی مثل وحشی بافقی ، صائب تبریزی و محتشم کاشانی هم در دوره صفوی نقش بزرگی در رشد فرهنگی داشتند . در سال 1602 شاه عباس انقدر خودش را قوی دید که به عثمانی حمله کند و خاک ایران و تحت تصرف عثمانی را پس بگیرد . در نبردی که در منطقه ارومیه شکل گرفت سپاه عثمانی شکست خورد و تمام مناطق اشغالی مثل باکو ، موصل ، بغداد ، ارومیه و … به خاک ایران برگشتند . تدبیر شاه عباس برای این جنگ خیلی جالب بود . مشکل بزرگ ایران در جنگ چالدران توپ های ترکی بودند . برای جلوگیری از آسیب توپخانه سواره نظام صفوی از جلو حمله کرد ولی در عرض ارتش عثمانی و نزدیک به خود ارتش عثمانی حرکت کرد از طرفی 50 هزار نفر پیاه نظام از پشت به ارتش عثمانی حمله کردند و چون درگیری مستقیم پیش می آمد توپخانه نمیتوانست دشمن را هدف بگیرد و فلج شد . این جنگ شروع اوج گیری دولت صفوی بود .
پایان امپراتوری صفوی :
از انتقاداتی که به سلسله صفوی و اکثر حکومت های متلاشی شده وارد است ، سخت مذهب بودن و متعصب بودن آن هاست . این متعصب بودن را همه اقوام دنیا دارند . از هیتلر آلمانی گرفته تا قتل عام ارامنه توسط ترک ها در جنگ جهانی اول و یا آزار و اذیت اهل تسنن توسط امپراتوری صفوی که همه به نحوی ادعای برتری داشتند . اخرین پادشاه صفوی شاه سلطان حسین بود که بخاطر عیاشی و دور بودن از وضعیت سیاسی کشور وقتی آگاه شد افغان ها به ایران حمله کردند که اصفهان محاصره شده بود . همین اتفاق باعث شد تا وزیر سلطان حسین یعنی نادر افشار شورش کند و حکومت صفوی را سرنگون سازد .
منبع مقاله : گز شاهکار
